این مصاحبه در تاریخ 1396/1/26 در بخش فعالیت قرآنی خبرگزاری ایکنا به ثبت رسیده است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، طی ماه‌های اخیر یکی از اساتید قرآنی کشورمان در یک حرکت ابتکاری برای آموزش بهتر و مؤثرتر تلاوت قرآن کریم، یکی از فعالان عرصه صداسازی و موسیقی را به جلسات خود دعوت کرده تا در کنار آموزش‌های قرآنی، کار آموزش صداسازی را نیز انجام دهد.
بحث صداسازی و یادگیری موسیقی توسط قاریان موضوعی بوده که همیشه شاهد جبهه‌گیری‌های زیادی در مورد آن بوده‌ایم، به نظر بسیاری از فعالان قرآنی حضور قاری و قرآن‌آموز در جلسات یادگیری موسیقی کاری پسندیده نبوده و باعث خروج قاری از مسیر خواهد شد. موضوعی که البته در سال‌های اخیر مدافعانی پیدا کرده و رفته رفته جای خود را در بین قاریان جوان‌تر باز کرده است.
در جدیدترین تحرکات صورت گرفته در این زمینه، محمدرضا رحمانی، قاری جوان اقدام به برخی فعالیت‌ها در راستای آموزش صداسازی به قاریان کرده است، فعالیت‌هایی که بیشتر خود را در برگزاری جلسات آموزش حضوری، آموزش در فضای مجازی و ... نشان داده است. به همین دلیل و برای اینکه با چند و چون این آموزش‌ها بیشتر آشنا شویم گفت‌وگویی با محمدرضا رحمانی صورت گرفته که در ادامه آمده است.
محمدرضا رحمانی متولد تیرماه سال 66 است که البته تحصیلات آکادمیک ندارد، با این وجود دو ترم در دانشگاه در رشته کامپیوتر تحصیل کرده و انصراف داده است. وی همچنین پنج سال در حوزه‌های علمیه تحصیل کرده است اما از آنجا نیز بیرون آمده تا در نهایت راه خود را در عرصه قرآن پیدا کند. گفت‌وگوی طولانی ایکنا با این قاری جوان و استاد کلاس‌های آموزش صداسازی در ادامه بخوانید.
به‌عنوان اولین سؤال در مورد اهمیت صداسازی در بحث تلاوت قرآن کریم بگویید و اینکه در این مقوله صداسازی دارای چه جایگاهی است؟
به اعتقاد من صداسازی نه تنها برای بحث تلاوت، بلکه برای هر هنر دیگری که با خواندن سروکار دارد، لازم است، یعنی مهم خواننده‌ها، هم مداحان و هم قاریان باید کار صداسازی را به بهترین شکل ممکن انجام دهند.
این یک ابزار است، مهم‌ترین ابزار در همه این هنرها که نام بردم، صدا است همانگونه که ابزار یک دونده پاهای اوست، برای خواننده نیز یکی از حیاتی‌ترین ابزارها این است که صدای صحیح و تأثیرگذاری داشته باشد. به نوعی استفاده از ابزار کاری خود را بلد باشد. به همین منظور ما یک مجموعه کلاس‌هایی برای آموزش صداسازی راه‌اندازی کرده‌ایم که در آن آموزش می‌دهیم که چگونه از صدا به طریق صحیح استفاده کرد. ابتدا آموزش می‌دهیم که چگونه صدای خودمان را بشناسیم، بعد در مباحث صداسازی از شناخت تنفس صحیح با توجه به اینکه فونداسیون کار است، آغاز می‌کنیم. در ادامه وارد بحث تکنیک‌های صداسازی می‌شویم، در واقع همان کارهایی که در آکادمی‌های دنیا آموزش داده می‌شود ما نیز استفاده می‌کنیم.
اصلاً چه چیزی باعث شد که بحث صداسازی و آموزش آن به قرآنی‌ها را شروع کنید؟
این دغدغه‌ای بوده و هست که از 20 سال پیش همراه من است و متأسفانه آن زمانی که به راهنمایی نیاز داشتم هیچ کسی پاسخگو نبود. بعد از مدت‌ها که مشکلات در این زمینه همراه ما بود با استفاده از تجارب اساتیدی همچون استاد احمد ابوالقاسمی و استاد هادی آرزم به جاهایی معرفی شدیم تا این اصول به صورت کاملاً اصولی به ما آموزش داده شود.
بعد که دوره آموزشی من تمام شد، متوجه شدم آن خلأی که همراه من بوده است در جامعه قرآنی نیز هست و به شدت احساس می‌شود. برای همین تلاش شد تا مجموعه راه‌اندازی شود که دغدغه آن آموزش صداسازی به فعالان عرصه صدا و خصوصاً قاریان باشد تا بتوانیم به یاری خدا این دغدغه را ریشه‌کن کنیم.
من از سال 74 در بین جامعه قرآنی هستم و می‌بینم که عطش به یادگیری صداسازی بسیار زیاد است، در یک دوره صدای من به خاطر آگاه نبودن از همین مبانی صداسازی خراب شد و چه میزان به خاطر این مسئله اذیت شدم، کسی نبود من را هدایت کند و من بیراهه‌های بسیاری رفتم. همین‌ها باعث شد که الان درد تمامی فعالان این عرصه را درک کنم، الان عطش به حدی زیاد است که اگر کسی بخواهد با این مقوله مخالف کند تنها خودش را خراب کرده است.
به اعتقاد شما توجه به صداسازی آکادمیک برای قاریان تبیین شده است؟ یعنی اینکه قاریان با لزوم این این کار آشنا هستند و آن را تا این حد ضروری می‌دانند که برای یادگیری آن وارد فضایی غیر از جلسات قرآن شوند؟
اگر هم تبیین نشده است باید تبیین شود، شاید برخی که هنوز صدایشان دچار مشکل نشده است گمان می‌کنند که شیوه درستی در خواندن دارند، در صورتی که اینگونه نیست. برخی به ظاهر مشکل ندارند، اما بعد از شش ماه یا یک سال و دو سال به این نتیجه می‌رسند که صدایشان به دلیل کار کردن ناصحیح خراب شده است. صدا چیزی است که در لحظه خراب نمی‌شود بلکه به مرور خراب می‌شود و برای همین است که خیلی سخت ترمیم می‌شود.
برای همین است که برخی متوجه نیستند که از صدایشان استفاده درستی نمی‌کنند یا طریقه تنفسشان صحیح نیست و به همان روش خود ادامه می‌دهند. البته افرادی هستند که نکات مربوط به صداسازی را رعایت کرده‌اند، اما اغلب استفاده نکرده‌اند با این وجود و در پاسخ به سؤال شما باید بگویم عطش گرایش به این مسیر بسیار زیاد است.
خدا را شکر‌گزارم که برای این موضوع انتخاب شده‌ام و با حمایت اساتید طرحی که طراحی شده است به خوبی پیش می‌رود و استقبال بسیار خوبی هم در فضای مجازی و هم به صورت حضوری به عمل آمده است. همین استقبال نشان می‌دهد که این موضوع برای قرآنی‌ها پذیرفته شده است.
در صحبت‌های خودتان به لزوم صداسازی در قرآن‌آموزان اشاره کردید، مشکلی که وجود دارد این است که قاریانی که بخواهند وارد بحث صداسازی شوند، با یک آسیب مواجه هستند و آن هم اینکه با وارد شدن به محیط موسیقی و ... از قرائت دور می‌شوند، برای این موضوع چه راهکارهایی وجود دارد و اصلا علت این موضوع چیست؟
البته این را بگویم که آموزش صداسازی تنها برای قاریان نیست، بلکه ما حفاظ و مرتلان و مبتهلان را نیز به صداسازی توصیه می‌کنیم. اما اینکه چرا بچه‌ها به سمت موسیقی می‌روند و از قرائت دور می‌شوند، یک پاسخ کوتاه دارد و آن هم ترس است؛ به علت ترس اساتید قرآنی است، چرا من و امثال من با سابقه قرآنی زمانی که کار موسیقی انجام دادیم از وادی قرآن دور نشدیم؟
این موضوع دو دلیل دارد، دلیل اول این است که ما در جامعه قرآنی خوراک خوبی برای قرآن‌آموزان تدارک ندیده‌ایم، یعنی مطالب به حدی سطحی بوده است که گرایش به آن سمت بیشتر شده است. به اعتقاد من هیچ خط‌کشی بین فعالان عرصه موسیقی، قاریان و سایر فعالان این عرصه وجود ندارد. اهالی موسیقی جامعه قرآنی را بسیار دوست داشته و با احترام تمام از آنها یاد می‌کنند و از اینکه قرآنی‌ها به یادگیری موسیقی بپردازند نیز بسیار استقبال می‌کنند.
بنابراین اگر بخواهم جواب سؤال را بدهم باید بگویم ما باید به حدی خوراک برای جامعه قرآنی ارائه دهیم که حتی جامعه موسیقی از قرآنی‌ها در مورد موسیقی سؤال داشته باشند. این یکی از اهداف زندگی من است.
باید تعامل دو طرفه باشد، هر دو به یک اندازه به هم نیاز دارند و این نیست که بگوییم کدام یک باید بروند و کدام یک منتظر بمانند آن گروه دیگر به سراغشان بیایند، من به هیچ وجه قاریان و موسیقیدان‌ها را جدا از هم نمی‌بینیم مگر صدای استاد مصطفی اسماعیل و استاد عبدالفتاح چیزی جز موسیقی است.
سؤال دیگری که وجود دارد این است که آیا در جلسات سنتی آموزش قرآن کریم، باید بحث صداسازی نیز گنجانده شود یا اساتید باید قرآن‌آموزان را به مراکز آموزش صداسازی معرفی کنند؟
یکی از مسائلی که باعث شده عده ای جلوی این مسئله قرار بگیرند، اعتقادات مذهبی است که البته من این را وارد نمی‌دانم، چرا که ما می خواهیم صداسازی را یاد بگیریم تا کتاب خدا را به زیباترین وجه ممکن قرائت کنیم. افرادی که خوب قرائت کنند از لحاظ بحث صداسازی به سطحی خواهند رسید که مصریان را نیز تحت تأثیر خواهند گذاشت چرا که خود مصری‌ها هم این موارد را نمی‌دانند.
یک دلیل دیگر مخالفت نیز این است که مثلاً شخصی پنجاه ساله را در نظر بگیرید که این قبیل مسائل را نمی‌داند از سوی دیگر چندین شاگرد جوان و نوجوان دارد که چیزهایی در مورد این مسائل شنیده‌اند، برای همین این فرد مخالف است چرا که خود این مسئله را نمی‌داند.
از مصری‌ها صحبت کردید و اینکه اگر این موضوع در بین قرآنی‌ها تحقق یابد، حتی از مصری‌ها هم بیشتر شنیده خواهند شد، سؤالی که مطرح است اینکه اصلاً در مصری‌ها بحث صداسازی رعایت شده است مخصوصاً متقدمانی همچون استاد حصان و استاد مصطفی و ...؟
یکی از دلایلی که مصری‌ها تلاوت‌های زیبایی دارند این است که تلاوت هنر بومی آنهاست، هر وقت ما توانستیم هنر تلاوت را بومی کنیم، از آنها جلو خواهیم زد و آن وقت است که آنها به دنبال تلاوت‌های ما خواهند بود. تا موقعی که ما بدل آنها هستیم، همیشه آنها بهتر هستند، شما موسیقی عرب را گوش دهید متوجه خواهید شد که با تلاوت فرقی ندارد، قراء مصری با موزیسین‌های خود تعامل داشته‌اند که به این سطح رسیده‌اند و خالی از موسیقی نبوده‌اند.
گارد گرفتن خالی هیچ فایده‌ای ندارد، اگر گاردی هم گرفته می‌شود باید ایده‌ای در برابر آن مخالفت وجود داشته باشد. تا نتوانیم موسیقی ایرانی را درک کنیم نمی‌توانیم یک هنر بومی برای قرائت قرآن بسازیم. شک نکنید اگر استاد حصان در حال حاضر بود تلاوت بسیار متفاوتی از تلاوت‌های گذشته‌اش ارائه می‌داد چرا که آنها پویا بوده و هستند. این مسائل یکبار برای همیشه باید ریشه‌کن شود.
من جا دارد یکبار دیگر این موضوع را گوشزد کنم که هیچ خط کشی و دیواری بین قرآنی‌ها و موزیسین‌ها وجود ندارد و همه در یک عرصه فعالیت دارند.
اما بخش بسیار زیادی از قاریان دوست دارند خود را مجزا بدانند و یک ترس در این زمینه وجود دارد؟
ترس به خاطر ضعف است، من یک سؤال از شما می‌پرسم، چرا موزیسین‌ها از اینکه یک موسیقی‌دان به سمت قرائت برود نمی‌ترسند؟
به نظر من علت این کار ساده بودن کار در عرصه موسیقی و سخت بودن کار در عرصه تلاوت است به خاطر اینکه جنس کار قرائت قرآن و تکلف و تجویدی که وجود دارد و اینقدر قاری با آن درگیر است، مانع از ورود آنها به این عرصه می‌شود.
به هیچ وجه اینگونه نیست، شما اگر یک آلت موسیقی را در دست بگیرید ماه‌ها با آن کار کنید اگر توانستید صدای درستی از آن خارج کنید این حرف شما درست است. هر هنری سختی‌های خاص خود را دارد.
آواز نیز به همین ترتیب است، یعنی آوازخوانی نیز همین پیچیدگی را دارد؟
چون آواز هنر سنتی و بومی خود ماست و از بچگی حتی زمانی که در گهواره بوده‌ایم آن را شنیده‌ایم شاید راحت‌تر باشد. ما باید در داخل کشور مجموعه کاری داشته باشیم که بگویند این تلاوت ایرانی است اگر این گونه باشد می‌توان گفت که ما موفق بوده‌ایم.
شما در صحبت‌های خود مدام از وجود یک ترس حرف می‌زنید، برای از بین بردن این ترس چه کاری باید کرد، بالاخره یک ترس وجود دارد که مانع می‌شود تا قاریان وارد فضای موسیقی شوند، چه کاری کنیم این ترس از بین برود؟
همیشه و هر وقت از چیزی ترسیدیم باید با شدت و قدرت بیشتری به همان موضوع بپردازیم. این باعث می‌شود تا ترس از بین برود.
اصلاً اجازه بدهید 1000 نفر از نوجوانان علاقه‌مند به قرائت با صداسازی و مباحث موسیقایی آشنا بشوند اگر 10 نفر هم کلاً قرائت را فراموش کردند هیچ مشکلی پیش نمی‌آید در عوض 990 نفر دیگر قرآن را اصولی و درست تلاوت می‌کنند. آن 10 نفر نیز لیاقت نداشته‌اند یا خودشان خواسته‌اند در فضای زندگی از تلاوت دور شوند. مگر الان کم از فضای تلاوت وارد موسیقی شده‌اند؟
به اعتقاد شما مطلوب‌ترین خروجی صوت در بین قاریان ایرانی و مصری که استانداردهای صداسازی در آن رعایت شده باشد، چه افرادی هستند؟
از ایرانی‌ها اسم کسی را نخواهم برد.
این یعنی افرادی هستند که خروجی مطلوب و استاندارد را داشته باشند؟
هیچ توضیحی در این زمینه ندارم و کسی را ندیده‌ام که یقین پیدا کنم و بگویم این فرد صداسازی کار کرده است. در این زمینه تشخیص به حدی راحت است که حتی وقتی قاری وارد جایگاه می‌شود حالت نشستنش نشان می‌دهد که این کاره هست یا نه و یا صداسازی رفته است یا خیر. 90 درصد قرآنی‌ها چه اساتید و چه دیگران این مشکل را دارند.
از مصری‌ها اسمی نبردید؟
من یکبار از خود انور پرسیدم که مهد موسیقی رفته‌اید یا خیر که پاسخش منفی بود اما اظهار کرد که پدرشان رفته است. استاد عبدالفتاح نیز به همین ترتیب است ایشان خروجی صوتی مناسب و میزانی داشته است.
به بحث اصلی برگردیم، بعد از اینکه شما متوجه شدید صدایتان خراب شده و به دوره‌های صداسازی معرفی شدید، در نهایت چه چیزی باعث شد که به فکر آموزش صداسازی به قاریان به خصوص بیفتید و با وجود اینکه مخالفان فراوانی در این زمینه وجود دارد فکر خود را عملی کنید؟
من همه چیز را در لطف خدا می‌بینم و اولین استادی که باعث شد تا با این مباحث آشنا شوم استاد ابوالقاسمی بود. بعد از اینکه مدتی در جلسات استاد ابوالقاسمی حضور داشتم ایشان با توجه به اخلاصی که داشتند به من گفتند از اینجا به بعد را باید در جلسات صداسازی حضور یابید تا راه بیفتم و استاد هادی آرزم را معرفی کردند.
از آن به بعد در درون من چیزی بود که من را به ادامه راه تشویق می کرد. من همیشه خدا را شکر کرده‌ام که اگر آن اتفاقات نبود الان اینجا نبودم، برای یادگیری بیشتر صداسازی نزد استاد بسیار زیادی رفتم.
بعد از مدتی گروه تواشیح شمس را تشکیل دادیم در بین گروه افرادی بودند که در همان مسیر من قرار گرفته بودند و اگر بحث صداسازی را ادامه نمی‌دادند، صدایشان خراب می شد.
ابتدا با اعضای گروه این قضیه را نصفه و نیمه مطرح کردم که با استقبال مواجه شد. کم کم تعدادی شاگرد قبول کردم به صورت خصوصی و بعد هم عمومی شد و در ادامه استاد ابوالقاسمی از من خواست در آموزش‌هایی که در جلساتشان ارائه می‌دهند من نیز در بحث صداسازی حضور داشته باشم.
در ادامه بسیاری از جوانان با توجه به اینکه در شهرستان‌های دور دست زندگی می‌کردند و امکان حضور در جلسات آموزشی به صورت حضوری نداشتند درخواست راه‌اندازی سایت و کانال و ... و آموزش غیرحضوری را داشتند که کارها رفته رفته در این مسیر قرار گرفت.
در مسیر ارائه این طرح هرچه بیشتر به سمت جلو حرکت کردیم با راهنمایی‌ها و حمایت‌ها و استقبال‌های بیشتری از سوی مردم مواجه شده و می‌شویم که من این راهنمایی‌ها را بیشتر از سوی خدا می‌بینم.
در حال حاضر چیزی که در «دل نوا» عمومیت دارد بحث آموزش صداسازی است که دوره آن حدود سه یا چهار ماه است، برخی آموزش‌های جنبی دیگر قرار بود تا کلاس‌های حضوری داشته باشد و از اردیبهشت‌ماه آغاز شود که به بعد از ماه مبارک رمضان موکول شده است. آموزشگاه مجازی ما حدود 15 محصول دارد. ما مجموعه‌ای با نام روانشناسی داریم که برای افرادی که علاقه‌مند به این زمینه هستند بسیار ارزشمند و حاوی نکات بسیار زیادی خواهد بود.
تا چه میزان به موفقیت طرح خودتان امید دارید؟
صددرصد.
موفقیت در این طرح چه تعریفی دارد؟ اینکه افراد زیادی در آن شرکت کنند یا چیز دیگری است؟
تا همین اینجا هم این طرح موفق بوده است، همینکه بین قاریان این انگیزه را ایجاد کند که نیاز به صداسازی دارند موفق است. همینکه خدا خواسته است تا این طرح عملی شود خودش یک موفقیت است.
اگر صحبت خاصی در پایان هست بفرمایید؟
از شما تشکر می‌کنم و امیدوارم این طرح در بین تمامی فعالان قرآنی جا بیفتد و همه از آن استفاده کنند.
علاقه‌مندان می‌توانند برای آشنایی بیشتر با مرکز تولید و انتشار موسیقی آوا محور (آکاپلا) به کانال تلگرامی این مرکز به نشانی https://t.me/delnavamusic و یا به نشانی اینترنتی http://delnavamusic.ir/ مراجعه کنند.
© تمام حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به "مرکز دل نوا" می باشد.
طراحی سایت و سئو توسط گروه تخصصی وطن دیزاین
